Grandma Marguda and the goblin (Greek)

Narrator: Μόσχος / Ίασμος

Η γιαγιά Μαργούδα κι ο καλικάντζαρος (Greek)

  (Turkish) ´Babana Mar´guda i ´dʒinɯn (Pomak)
 Αυτό το παραμύθ’ τ’ άκ’σα απ’ την άμνια Αγλαϊα.
 Έναν κιρό στου χουριό μας είχι μνια γριά, την έλιγαν Μαργούδα, είχι χηρέψ’ νουρίς η καημέν’, είχε τρία παλικάρια, κι κάθονταν μαζί μι τα παλικάρια στου σπίτ’ κι τα νύφις. Ένα προυί μέσα στου δουδεκάμιρο ξύπνησι νομίζουντας πως άκ’σι τουν κράχτ’. Κείνα τα χρόνια δεν είχι καμπάνις σς  ικκλησίις, απαγορεύ’νταν, και γυρνούσε ένας απ’ την ικκλησία, κήρυκας κατ’ ουσίαν, τουν έλεγαν κράχτ’ , και φώναζι, χτυπούσε τς πόρτες στα σπίτια, και φώναζι «χριστιανοί ώρα για την εκκλησία».
Νουμίζουντας η Μαργούδα που σ’κώθ’κε που πέρασ’ ου κράχτ’ς και χτύπ(η)σι, σ’κών’ται, ντύνετι,  βάζ’ κινούρια σαλιβάρα, βάζ’ τα μισουφούστανα τ’ς , βάζ’ του φουστάν’ τ’ς , τη σνίσια τ’ς τη γούνα, τη φλούδα, κείνη η φλούδα με τ’ δαντέλα καπέλο του ’χει στου κεφάλ’ τ’ς,  βάζ’ κι τς γόβις τα με τ’ς  φούντις, παίρν’ και του πορτ’μανέ,  βγαίνι όξω , ανοίγ’ του μάνταλου απ’ την αυλόπουρτα, βγαίν’ στο σουκάκ’. Βγαίν’ στο σουκάκ’, βλέπ’, ζιντάνι όξου. Τζάνιμ, τί γίνετι λέει, κράχτ’ς φώναξ’, ιγώ λέει τέτοια ώρα, όξου ψ’χή δεν έχει, ούτε χάραξι, ούτε τίποτα. Φαίνιτ’ θα έχει συννεφιά, λέει, κι για αυτό μι φαίν’τι σκοτ’νά.
Παίρνει δρόμο σιγά σιγά η γιαγιά η Μαργούδα για την ικκλησία. Όσο δώσ’ ικεί μπροστά τ’ς εμφανίζετ΄ ένας / μια σκιά, την καθίζ’ την βάζει στην πλάτη τα,’ την παίρνει. Λέει «κάνα παιδί μ’ θα είν’ φαίν’τι και με πήρε για να με πάει την ικκλησία να μην κ(ου)ραστώ. Λοιπόν για την εκκλησία παίρν’ του δρόμο για τουν λάκκο. Άρχισαν, πέφτουν οι παντόφλις στουν δρόμου τ’ς γιαγιάς της Μαργούδας, σκίζουντι τα τσουράπια τ’ς... «Πού με πηγαίν’ς βρε πιδάκι μ’ ;» «Α δω να μανάκα μ’, α κει να μανάκα μ’, α δω να μανάκα μ’, α κει να μανάκα μ’... ντε ντε ντε, άρχισαν σκίστ’καν τα τσουράπια τ’ς , σκίσ’κε η γούνα τ’ς .
 Όσο δω σα κει, φωνάζ’ ο πετ’νός. Ταμάμ φώναξ’ ο πετ’νός, την  παρατάει τη γριά η σκιά αυτήνα, φεύγει. Τώρα βλέπ’ τα ’λόγυρα τ’ς η καημένη ... πού ; Στου βουνό μέσα κι σκοτ’νά , τυφλά. Παίρ’, μι τα πουλλά, βρίσκ’ τν πατέκα σιγά σιγά σιγά σιγά, κατ’βαίν’ στου σπίτ’. Χτυπά την πόρτα , ανοίγουν τα πιδιά ‘που μέσα «Καλά ρε  μάνα πού ήσαν τέτοινια να ώρα ; Ακόμα δεν χάραξι!» «Ουμ πιδιά αυτό κι αυτό ... Την βλέπουν, νε παντόφλες , νε τσουράπια , νε γούνες , όλα ξεσκισμένα.
Την παίρνουν μέσα, την βάζουν σπίρτο, την βουλεύουν  τη γιαγιά, «Τί ινηκι ρε μάνα;» «Αυτό κι αυτό. Ταμάμ βγήκα εγώ , νόμ’ζα που ήταν ο κράχτ’ς που φώναξ’ ο κραχτ’ς και βγήκα όξου για να παου την ικκλησία. Εκείνο πάλι μι πήρε ένα στην πλάτη τ’ και μι πήγι στο βουνό» «Ε και πώς σ’ άφ’σε ρε μάνα;» «Φώναξ’ ου πετ(ει)νός» « Α μάνα ήτανι καλικάντζαρους και για αυτό σι πήρε» Και κάθετ’, βουλεύουν τη γιαγιά κι ύστερα απου ώρα ταμάμ χάραξι, φώναξ’ ου κραχτ’ς για την εκκλησία. Ντύθ’κε ξανά η γιαγιά η Μαργούδα έβαλε άλλη γουνα, άλλις γόβες , παντόφλις και πήγι.
Κι από τότε έλιγαν στου χουριό ότι του δουδεκάμερο απ’ τα Χριστούγ’να ίσαμε το Σταυρό που γυρίζουν και φωτίζ’ ο παπάς νύχτα δεν γυρνούν χουρίς φως να έχουν στα χέρια τ’ς , γιατί όποιους βγαιν’ νύχτα χουρίς φως τουν παίρνουν οι καλικαντζαρέοι κι έτσ’ πήραν οι καλικαντζαρέοι τη γιαγιά τη Μαριγούδα και γι’αυτό και κείνα τα χρόνια και στου τζάκ’ ούλες τς μέρις αυτές έκι’ι το τζάκ’ για να μην κατ’βαίνουν οι καλικαντζαρέοι μέσα στο σπίτ’ και μαγαρίζουν τα φαγιά και τ’ αλεύρια και τα γεννήματα ό,τι είχαν και δεν είχαν.

 Bu masalı Aglaia teyzeden duydum. Bir zamanlar köyümüzde Marguda adında yaşlı bir kadın varmış, zavallı erken yaşta dul kalmış, üç oğlu varmış ve evde oğulları ve gelinleriyle beraber otururlarmış. “On iki gün” içinde [Noel’le başlayıp Kutsal Vaftiz günüyle biten süre] bir sabah tellalı duyduğunu sanarak uyanmış. O yıllarda kiliselerin çanları yokmuş, yasakmış ve kiliseden bir kişi dolaşırmış, aslında tellalmış, ona tellal derlermiş ve bağırırmış, evlerin kapılarını çalarmış ve “Hristiyanlar, kilise vakti” diye bağırırmış.

Marguda tellalın geçtiğini ve çaldığını sanarak kalkmış, kalkıyor, giyiniyor, yeni şalvarı giyiyor, yarım fistanını giyiyor, fistanını giyiyor, gelinlik kürkü, tülü, o dantelli tülü, kafasında şapkası varmış, püsküllü iskarpinlerini de giyiyor, cüzdanını da alıyor, dışarıya çıkıyor, avlu kapısının sürgüsünü açıyor, sokağa çıkıyor. Sokağa çıkıyor, bakıyor, dışarısı zindan [karanlık]. “Canım, ne oluyor” diyor, tellal bağırdı, ben bu saatte, dışarıda can yok, ne şafak ne bir şey. Hava bulutlu görünüyor ve bu yüzden bana karanlık görünüyor.

Marguda nine yavaş yavaş kiliseye doğru yola çıkıyor. İlerledikçe önünde birisi beliriyor / bir gölge, onu oturtuyor, sırtına koyuyor, onu alıyor. “Çocuklarımdan biri gibi görünüyor ve yorulmamam için, beni kiliseye götürmek için, beni aldı. Şimdi kilise için yola çıkıyor. Yolda Marguda ninenin terlikleri düşmeye başlamış, çorapları yırtılıyor… “Bre çocuğum beni nereye götürüyorsun?”. “A, anam burada, a anam orada, anam burada, a anam orada deh, deh, deh başlamışlar, çorapları yırtılmış, kürkü yırtılmış.

Neredeyse horoz bağırıyor. Tam da horoz bağırdığı zaman, bu gölge yaşlı kadını bırakıyor, gidiyor. Zavallı şimdi etrafına bakıyor… Nerede? Dağın içinde ve karanlık,  körü körüne ve derken patikayı buluyor ve yavaş, yavaş, yavaş, yavaş, evine iniyor. Kapıyı çalıyor, içeride olan çocuklar açıyor “İyi be ana bu saatte neredeydin? Daha gün ağarmadı!” “Hım, çocuklar bu ve bu… Onu görüyorlar ne terlikler, ne çoraplar, ne kürkler, hepsi yırtık.

Onu içeriye alıyorlar, ispirto sürüyorlar, rahatlatıyorlar. Ne oldu be ana?”. Bu ve bu. Tam ben çıktım,tellal sandım, tellalın bağırdığını sandım ve kiliseye gitmek için dışarıya çıktım. O beni yine sırtına aldı ve beni dağa götürdü” “E, be ana nasıl seni bıraktı ki?” “Horoz bağırdı [öttü]” “A ana, Noel ciniydi ve bunun için seni aldı” ve oturuyorlar, nineyi rahatlatıyorlar ve birkaç saat sonra ve gün ağardıktan sonra, tellal kilise için bağırdı. Marguda nine tekrar giyindi, başka kürk giydi, başka iskarpin, terlikler ve gitti.

Ve o zamandan beri köyde diyorlardı: “On iki gün içinde, Noel’den dolaştıkları ve papazın aydınlattığı Haç’a kadar ellerinde ışık olmadan dolaşmıyorlar, çünkü kim gece ışıksız çıkarsa, onu Noel cinleri alıyor ve böyle Noel cinleri Marguda nineyi almışlar ve bunun için o yıllarda, bütün o günlerde, Noel cinlerinin evin içine inmemesi ve yiyecekleri, unları ve ürünleri ne var ne yoksa kirletmemesi (mundar etmemesi) için şömineler yanardı.

 Ai´sava ´prikaznica sɯm ´t∫ula ot  en´nɯ Agla´ija.
E´din va´kɯt fof se´lono i´m’alo jæ en´nɯ ´starka, zɯ´v’al’ sa ja Mar´guda. Os´tanala  jæ´ mlada do´vica. I´m’ala jæ tri ´kopeleta. I se´d’ala jæ sɯs ´kopeletana fof ´kɯ∫tana. E´din den ot´rano ´stanava ge´dʒe ra´sɯ, raz´buda se, ´sprav’lo hi se jæ ot’ jæ ´t∫ula da ´t∫uka. E´nava go´dini ne i´m’alo kam´bani fof ekli´sijɯnɯ, ja´sak jæ ´bilo: i´d’al jæ e´din ot ekli´sijɯnɯ, za´v’al sa go kraht’, i ´rukal jæ i ´t∫ukal jæ ot ka´pɯje na ka´pɯje: “Ei, hristi´jane, ´dojde va´kɯt za ekli´sijɯnɯ!” I ´stanala jæ Mar´guda i ´rekla jæ ´deno ud´ril jæ ´kraht’ɯt, preme´nila se jæ, or´tosala se jæ, iz´vad’la jæ ´novi ∫al´vare, na´d’ava i nov fus´tan, na´d’ava i de´rijena i pa´dema sɯs ten´ten’ovano ka´pelo na gla´vɯna, na´d’ava i ´kundrine sɯs ´fundine, ´zima i ´t∫antana, ot´var’a ´kl’ut∫en ot vra´tana i iz´liza na´vɯn na so´kakɯn.  Iz´liza na so´kakɯn, ´gleda smra´t∫eno i ´vika: “Kɯ´kna ´stanava? Kɯ´kna i∫tam ejzi va´kɯt na´vɯn, ´du∫a ´nema, ´nito ses, ´nito ´nikɯ´kna? ´Moʒe da jæ ´oblat∫no, ´vika, zanɯ´va da mi se ´pravi smra´t∫eno. O´pina pɯt’ ja´va∫ ja´va∫ ´babana Mar´guda za ekli´sijɯna. Ot ej´tuva do ej´tam op´re∫ ´neja iz´liza en´nɯ ´sænka i ´zima ja, ´klava ja na gɯr´bɯn. ´Vika: “´N’akno ´dæte ∫ɯ jæ, ´zima me da me ´onese na ekli´sijɯna da se ne ´umor’am. ´Zima pɯt’ za na ´ropkana. Zel’ sa da ´padat ta´kunene po ´pɯten, ´babit∫kine hi Mar´guda ´skɯcavat se i kal´t∫unene: “Kɯ´de me ´nosi∫, bre, ´dæte?” Na do ej´tuva, ´majo, na do ej´tam, ´majo, a, ej´tuva, a, ej´tam, de,de,de... ´skɯcavat se i kal´t∫unene i de´rijena.  
Do´de za´fati da ´ruka pe´telɯn i os´tav’ ja  ´starana. Ej´nava ´sænka sa za´gub’a. I ej´s’a ´gleda kɯ´kna hi jæ ´stanalo, ga´ripkana! Na en´nɯ bar´t∫ina, ´sl’apa ja os´tav’a. Na´hada pɯ´tit∫ka i ja´va∫-ja´va∫ ´slizava na t’ah. ´T∫uka vra´tana, ot´var’at de´cana: “Bre, ´majo, kɯ´de si, ej´zi va´kɯt, ´e∫te se jæ ne ´sɯvnalo?”
“Det∫´kove, ja ej´zi pre´karah!”
´Gledat ja sɯs ta´kunene, sɯs kal´t∫unene, sɯs de´rijene, vrit sa ´sdrati. ´Zimat ja na´vɯtre, ´klavat hi ´spirto, pod´redat ´babit∫kana. “Kɯ´de si ´bila, mar’ ´majo?”  “Ej´zi i ej´zi mi ´stana! Iz´l’azah, stor’ mi se ta b’a ´krahtet’ ´deno ´ruka i iz´l’azah na´vɯn za da ´ida na ekli´sijɯna. Ena´va me zi´ma e´din na gɯr´bɯn i on´nese me na en´nɯ bar´t∫ina. “Kak te os´tavi, bre ´majo?” “Ze da ´ruka pe´telɯn.” “A, to jæ ´bilo e´din dʒin i za ajna´va te jæ zel!”
Se´det’, pod´redat ´babit∫kana i ´setnæ ot ´malko sa´hat se ´sɯvnava. I ´ruka ´krahten za na ekli´sijɯna. Pak se pre´mæn’a ´babit∫kana Mar´guda, na´d’ava ´druga de´rija, ´drugi kundri, ´drugi ta´kune i ´hodi. I ot´tam na´cɯj ´vikat fof se´lono ot ge´dʒe jara´sɯ a´ga ´nemat ´lambi da ne iz´lizat na´vɯn ku´gano jæ ´novata go´dina. ´Vika pap´aznɯn ´deto ´nemat ´lambi fof rɯ´kine ´sbirat hi ´dʒinevene. E´nɯj sa zeli ´dʒinevene ´babit∫kana Mar´guda. Ena´va go´dini sa go´rili ba´dʒena za da se ne ´spuskat ´dʒinevene ´vɯtre fof ´kɯ∫tana, da ne ´mirisavat  bra∫´nono i ´jatono i ´sit∫kono i za da te jæ ne strah.